شصت و چهار سالگی سرود ای ایران

شصت و چهار سالگی سرود ای ایران

سرود تاریخی و خاطره‌ساز «ای ایران» روز ۲۷ مهر ماه، ۶۴ساله شد. این قطعه از ساخته‌های زنده‌یاد روح‌الله خالقی است كه در كتاب سرگذشت موسیقی ایران، تاریخ به وجود آمدنش را ۲۷ مهر ۱۳۲۳عنوان كرده است. این سرود كه براساس شعری از حسین گل‌گلاب، استاد پیشین دانشگاه تهران و هموند فرهنگستان ایران شكل گرفته، در جریان اشغال نظامی ایران از سوی متفقین، كامل شد. این قطعه در همان سال‌ها به رهبری خالقی و خوانندگی بنان اجرا شده است.«ای ایران»: سرود میهنی ــ حماسی ایران شعر : حسین گل گلابآهنگساز : روح الله خالقیآواز : استاد بناندستگاه : دشتی تاریخ نخستین اجرا: ۲۷مهرماه سال ۱۳۲۳خ. در تالار دبستان نظامی تهرانویژگی : به کار بردن واژه های فارسی كمتر ایرانی ست که چکامه بی‌مانند میهنی- حماسی «ای ایران» را نشنیده و یا خود آن را زمزمه نكرده باشد. سرودی كه غرور به ایرانی بودن و عشق به میهن در واژه واژه آن موج می‌زند، عشقی به زیبایی ایران و غروری از سربلندی و آوازه‌ای همچون «سرچشمه هنر.»سرود « ای ایران» از دلنشین ترین و شورانگیزترین سرودهای ایرانی است که هر ایرانی با شنیدن آن، هیجان میهن پرستی‌اش شعله‌ور می‌شود. این سرود از روی چامه‌ای از حسین گل گلاب ساخته شده، آهنگ ساز آن روح الله خالقی است و نخستین بار با آوای گرم استاد بنان اجرا شده است. به دلیل محبوبیت فراوان خوانندگان و گروهای موسیقی بسیاری این سرود را اجرا کرده‌اند.از نیمه دوم سال 1320خورشیدى (1941 میلادى) تا چهار سال پس از آن، ایران، ناخواسته، درگیر با جنگی شد كه جهان آن روزگار را به آتش ‏كشیده بود. رضاشاه از ایران رفته بود، قحطى و گرانى و ناامنى به فراوانی جریان داشت و روى هم رفته، مردم پایتخت ، روزگار تیره‏اى را سپرى مى ‏كردند. بیش از یك قرن بود كه مردم ایران، ورود سپاهیان ‏اشغالگر را از كشورهاى بیگانه به زادگاهشان ندیده بودند و اكنون در كوچه و خیابان، با سربازانی ‏مسلح از ارتش سرخ شوروى ، ارتش انگلیس و ارتش آمریكا روبرو‏شده بودند. و همه گونه تجاوز و ستمگری به مردم ناتوان و بلا كشیده روا مى‏داشتند؛ و نیرویی هم وجود نداشت كه جلوى آنها را بگیرد. مردان فرهیخته و دانایانى كه به چند و چون جهان آگاه بودند،از دیدن این ناهنجاری ها رنج مى‏بردند.زمینه‏اى در ناخودآگاه آنها آماده بود كه مى‌توانست یك دگرگونی پدید آورد. این دگرگونی، پیش چشمان شگفت زده یك مرد فرهنگى، یک فرهیخته تمام ، یك‏استاد دانشگاه و یك سخن‏سراى موسیقى‏شناس و نواندیش روی داد.در این زمان که چکمه های سربازان بیگانه خیابان های تهران را می نوردید، حسین گل گلاب در گذر از خیابانی در شهر تهران، می‌بیند که بین یک سرباز انگلیسی و یک افسر ایرانی، بگو و مگو می شود و سرباز انگلیسی سیلی سختی به چهره افسر ایرانی می‌زند. گل گلاب پس از دیدن این پیشامد با چشمان اشک آلود به استودیوی روح الله خالقی موسیقی دان نامدار می‌رود و اشک ریزان می‌گوید: کار ما به آن جا رسیده که سرباز بیگانه توی گوش نظامی ایرانی می‌زند. سپس با هنرمندی و توانایی می سراید:اى ایران اى مرز پر گهر / اى خاك ات سرچشمه هنر دور از تو اندیشه بدان‏ / پاینده مانى تو جاودان‏ اى دشمن ار تو سنگ خاره‏اى، من آهنم / جان من فداى خاك پاك میهنم‏ مهر تو چون شد پیشه‏ام‏ / دور از تو نیست اندیشه‏ام‏ در راه تو كى ارزشى دارد این جان ما / پاینده باد خاك ایران ما سنگ كوهت درُّ و گوهر است‏ / خاك دشت ات بهتر از زر است‏ مهرت از دل كى برون كنم‏ / بر گو بى ‏مهر تو چون كنم‏ تا گردش جهان و دور آسمان بپاست / نور ایزدى همیشه رهنماى ماست‏ مهر تو چون شد پیشه‏ام‏ / دور از تو نیست اندیشه‏ام‏ در راه تو كى ارزشى دارد این جان ما / پاینده باد خاك ایران ما پس از سرودن « ای ایران» ، روح الله خان خالقی آهنگ آن را می سازد و استاد بنان آن را می خواند و سرودی می شود جاودانه. سبب ماندگاری این سرود، بی گمان عشق به ایران زنده یادان؛«گل گلاب» ــ «خالقی» ــ «بنان» بود، كه هر کدام از پایه ‌های نیرومند موسیقی ما به شمار می‌روند.ویژگی سرود حماسی «ای ایران» آن است که تمام واژگان آن به زبان فارسی است و واژه بیگانه در آن راه نیافته است. سرود ای ایران در زمانی که به حماسه نیاز بود به دل و جان سراینده اش راه یافت و در آواز دشتی ساخته شده است. گفته می شود که ملودی بنیادی اش از برخی نغمه های موسیقی حماسی بختیاری گرفته شده است. با پرداخت و تنظیم حرفه ای زنده یاد خالقی این سرود در اجرای نخست به صورت کر خوانده شد، اما ساختار محکم شعر و موسیقی آن سبب شد تا در دهه های بعد خوانندگان آن را به صورت تک خوانی هم اجرا كنند.فرهاد فخرالدینی، رهبر ارکستر موسیقی ملی که سرود «ای ایران» را به مناسبت شصتمین سال ساختنش اجرا کرد، در باره آن می‌گوید: «یکی از رموز ماندگاری سرود ای ایران، آهنگسازی آن است که همه به راحتی با آن ارتباط برقرار می‌کنند. شعر روان و ساده آن نیز که از زبان مردم ایران صحبت می کند، رمز دیگر ماندگاری آن است. شصت سال از ساخت سرود ای ایران می گذرد اما هنوز هم جایگاه خودش را از دست نداده است. یادم است وقتی آن را با ارکستر موسیقی ملی ایران اجرا کردیم، همه با ما همراهی می کردند.استاد فخرالدینی گفت: «شعر و آهنگ این سرود، همان طور که شاعر و آهنگساز آن اشاره می کنند، به دنبال یک اتفاق واقعی شکل گرفته و از دل آنها برخاسته است. همین مسئله این سرود را به یک نماد ملی تبدیل کرده است. بافت این سرود و اشعار آن قابل درک و ساده است. طوری که تمام گروه های سنی از کودک تا بزرگسال می توانند آن را اجرا کنند. ضمن آنکه در این سرود تلفیق شعر و موسیقی به شکلی استادانه صورت گرفته