Persian music - how and why-

دستگاه موسیقی ایرانی
موسیقی سنتی ایران را دستگاهها و ملحقات یا متعلقات و گوشه های موسیقی تشکیل میدهد. دستگاه از دو کلمه (‌ دست ) و ( گاه ) به معنای مکان، زمان و نغمه تشکیل شده است و مانند کلمه پهلوی دستان در موسیقی دوران ساسانی بنوعی موسیقی که با دست اجرا می شود اشاره می کند.
دستگاه را به معنای وسیعتر می توان به سیستمی تعبیر کرد چه از این حیث نیز موسیقی ایرانی به سیستماتلیون Systema teleion ( سیستم کامل ) یونانی شباهت دارد که در موسیقی قدیم یونان شامل دستگاههای دورین، فریژین، لیدین و ملحقات آنها مانند هیپو دورین و هیپر فریژین و غیره بوده است.
مـوسیقی سـنتی ایـرانی دارای هفـت دستگاه و پنج آواز است که از متعلقات یا ملحقات آن شمرده می شود. از این آوازها چهار آواز متعلق به دستگاه شور است و یک آواز متعلق به دستگاه همایون است.
۱) دستگاه شور:▪ آواز افشاری▪ آواز دشتی▪ آواز ابوعطا▪ آواز بیات ترک
۲) دستگاه همایون:▪ آواز اصفهان۳) دستگاه سه گاه۴) دستگاه چهارگاه۵) دستگاه ماهور۶) دستگاه نوا۷) دستگاه راست پنجگاه
آواز در اصل قسمتی از دستگاه است و چون در شور و همایون وسعت بیشتری یافته است جداگانه استقلال پیدا کرد.
در هر دستگاه و آواز گوشه های فراوان و مختلف بکار می رود. گوشه موسیقی جزء کوچکی است که به تنهائی استقلال ندارد اما هر گوشه به آهنگ خاصی نواخته می شود و نوازنده روی این گوشه ها بدیهه نوازی می کند.
اسـتادان بـزرگ موسیقی از سـده گذشتـه برای تنظیم و ترکیب گوشه ها در دستگاهها و آوازها طبقه بندی خاصی بکار می بردند که آنرا ( ردیف ) می نامیدند. این طبقه بندی هر چند متکی به اصول بود، تا حدی نیز به ذوق و سلیقه استاد بستگی داشت.
از میان اینگونه طبقه بندیها ردیف آقا حسینقلی، میرزا عبدالله، درویش خان و ابوالحسن صبا معروفتر است. یک دستگاه از نظر فرم موسیقی قطعه کاملی است و مانند سونات و سنفونی دارای قواعد و قسمتهای مختلف است که با ساز و آواز اجرا می شود.
در موسیقی غربی معمولاً قطعاتی که بوسیله ساز یا ارکستر نواخته می شود با موسیقی آوازی فرق دارد اما در دستگاه موسیقی ایرانی آواز قسمت اصلی و مرکزی موسیقی است و قسمتهای پیشین و بعدی آواز در حقیقت بطور مقدمه یا خاتمه موسیقی به آن بستگی دارد.
با این حال گاهی نیز آواز نقش خود را به ساز می دهد و در این مورد اگر چه آواز خوانده نمی شود اما حـالت مـوسیقی جـنبه آوازی Cantabile را از دست نـمی دهد. در مـوسیقی غـربی نـیز اینگونه ( ترانه های بدون کلام )‌ وجود دارد که با ساز تنها یا ارکستر بدون خواننده اجرا می شود.
● دستگاه موسیقی ایرانی پنج قسمت دارد:۱) پیش درآمد۲) چهار مضرب۳) آواز۴) تصنیف۵) رنگ
در قدیم دستگاه موسیقی بوسیله یک ساز و گاهی به همراهی ضرب و آواز اجرا می شد. امروز قسمتهای سازی بوسیله ارکستر نواخته می شود که ضمن کنسرت هنرنمائی کند.در همين زمينه:
تفاوت موسيقی غربی و ايرانی ۸۶/۱۲/۲
موسيقی مرغ ها ۸۶/۱۱/۱۶
نکاتی برای سازندگان تار و سه تار ۸۶/۱۱/۱۵
ساز دوزله ۸۶/۱۱/۱۳
موسيقی فيلم به بازی گرفته شده است ۸۶/۱۱/۷
تأثیر موسیقی درکاهش درد ۸۶/۹/۲۷
ذهن خود را با موسیقی تقویت کنید ۸۶/۹/۲۴
بابک بيات ۸۶/۸/۲۲
بهترين موسيقي متن فيلم در سينما ۸۶/۸/